Według Rozporządzenia MPiPS ws. przepisów BHP praca na wysokości, to taka praca, która jest wykonywana powyżej 1 metra nad poziomem podłogi, ziemi, a powierzchnia dookoła nie jest w pełni osłonięta ścianami bądź nie jest wyposażona w konstrukcje, które skutecznie chronią pracowników przed wypadnięciem. Prace na wysokości głównie kojarzą się z branżą budowlaną, jednak w Polsce jest znacznie więcej zawodów, które funkcjonują na co dzień w tego typu warunkach podwyższonego ryzyka.
Bezpieczeństwo w zawodach pracujących na wysokości
Według danych raportu Budownictwo polskie w latach 2009-2019 wypadki w pracach na wysokości są jednymi z najczęstszych wypadków w branży budowlanej, ale także w ogóle stanowią dość duży procent zagrożenia. Dlatego niezwykle ważna jest szczegółowa wiedza na temat tego, jak zabezpieczyć się przed upadkiem wykonując prace na wysokości. Sukces bezpieczeństwa w tej kwestii zależy zarówno od pracodawcy, jak i pracownika.
Niezbędna jest prawidłowa organizacja takiej pracy przez pracodawcę, który musi zadbać o zapewnienie wszelkich środków, które skutecznie ochronią pracownika, również w kwestii odzieży i akcesoriów przeznaczonych na wysokościach. Z kolei odpowiednio przeszkolony personel musi pamiętać o dobrych praktykach wykonywania swoich obowiązków i zadań. Na te kwestie powinni zwrócić uwagę osoby pracujące na wysokościach m.in. przy:
• platformach wiertniczych
• elektrowniach
• wiatrakach
• okrętach
• tamach
• kominach
• montażu rynien
• montażu reklam wielkoformatowych
• myciu okien i elewacji
• naprawy dachów.
Odzież zabezpieczająca przed upadkiem z wysokości
Firma, która świadczy usługi pracy na wysokości, musi zaopatrzyć swoich pracowników w odzież ochronną i akcesoria zabezpieczające przed upadkiem. Sprzęt musi być w pełni sprawny i posiadający wszelkie certyfikaty i atesty zgodnie z Polskimi Normami. Pracownik wysokości powinien być wyposażony w podstawowy sprzęt:
Szelki bezpieczeństwa – opinające całe ciało, pozwalające na pracę zarówno w podwieszeniu, jak i w podparciu. Muszą zawierać 3 punkty: asekuracyjny, centralny i boczny. Dokładne wymogi dla tego typu sprzętu określają normy PN-EN 361, PN-EN 813.
Lonże – to tzw. linki bezpieczeństwa podpinane do centralnego punktu w szelkach. Mają zastosowanie w technice hakowej, a także jako tymczasowy punkt podwieszenia. Normy, które powinny spełniać lonże to PN-EN 354, PN-EN 892.
Kask ochronny – zabezpieczający głowę pracownika podczas upadku z wysokości bądź uderzenia o przeszkodę czy inny groźny wystający przedmiot w miejscu pracy. Musi mieć czteropunktową więźbę, która zapewni stabilność kasku. Normy dla tej części garderoby to PN-EN 397, PN-EN 12492.
Liny – używane są, jako liny robocze bądź asekuracyjne. Tego typu sprzęt do pracy na wysokości musi być wykonany ze specjalnych włókien o niskiej rozciągliwości. Znaczenie ma również ich średnica wynosząca ok. 10,5-12 mm. Muszą spełniać normy PN-EN 1891, PN-EN 353-2.
Ponadto niezbędne w tej pracy są także odpowiednio dobrane specjalistyczne urządzenia zjazdowe, urządzenia asekuracyjne, przyrządy zaciskowe i kotwiczące czy łączniki.
Alpinizm przemysłowy i dostęp budowlany
Osoby pracujące na wysokości muszą posiadać specjalne uprawnienia. Formalne zasady, które należy respektować i według których należy działać, jako pierwsza stworzyła międzynarodowa organizacja IRATA (Industrial Rope Access Trade Association). Jednym z najważniejszych ośrodków w Polsce, który nadzoruje szkolenia pracowników wysokościowych według systemu IRATA jest Organizacja Techników Dostępu Linowego (ODTL).
Większość tego typu kursów odbywają się w 2 głównych kategoriach:
Dostęp budowlany – dla budowlańców, montażystów, pracowników na dachach, różnych konstrukcjach, dekarzy, pracowników elektrowni czy fotowoltaiki, którzy podczas pracy poruszają się po różnych masztach, słupach, kratownicach.
Dostęp linowy – to kurs tzw. alpinizmu przemysłowego (ang. rope access), pozwalający na pracę w trudnodostępnych miejscach, które wymagają użycia lin i specjalnego sprzętu oraz technik systemów wyciągowo-transportowych, a także ratownictwa i asekuracji.
Bezpieczne praktyki pracy na wysokości
Oba rodzaje kursów prowadzone są na poziomie podstawowym oraz zaawansowanym. Są ważne rok i trzeba je powtarzać. Podczas szkoleń alpiniści przemysłowi i pracownicy wysokościowi uczą się o zagrożeniach w danym miejscu pracy, poruszania się w nich z systemami asekuracyjnymi oraz bez nich, a także ratownictwa i asekuracji. Niemniej konieczne jest pamiętanie o bezpiecznych praktykach pracy na wysokości m.in.:
• Unikać pracy na wysokości w złych warunkach pogodowych np. w czasie burzy i silnego wiatru oraz na oblodzonej powierzchni.
• Zawsze zabezpieczać i sprzątać wszelkie materiały oraz narzędzia, by nie spadły z wysokości.
• Stosować sprzęt zgodnie z przeznaczeniem i instrukcją np. urządzenia zaciskowe, nie mogą być wykorzystywane, jako urządzenia asekuracyjne.
• Stworzenie szczegółowego planu pracy na wysokości.
• Przechodzenie wyłącznie w oznakowanych miejscach.
• Praca w pełnym oprzyrządowaniu, również zapiętym kasku.
Ponadto pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom na miejscu specjalne warunki, gdyż praca na wysokości zaliczana jest do szczególnie niebezpiecznych. Musi więc zagwarantować bezpośredni nadzór nad tymi pracami, powierzając go np. kierownikowi budowy ze specjalnymi uprawnieniami. Konieczne jest też wprowadzenie urządzeń ochronnych typu bariery, osłony, oznakowania stref, przejść, pomostów czy miejsc niebezpiecznych.
